Türk Anayasa Hukuku Tarihi

Bu çalışmada dün -ve gerektiği oranda- bugün incelenmiş, geleceğe ışık tutulmaya gayret gösterilmiş. Hukukun felsefesi ve 'ratio legi'si değil de, sadece pozitif uygulama incelenseydi; bunun askıda kalacağı, bir yerlere oturamayacağı görülürdü. Konuyu teori (düşünce) açısından da ele almamızın bir nedeni, yapılan tartışmalara bir nebze açıklık getirebilme kaygısıdır. Kuram ile uygulama arasındaki farklar, bir başka deyimle «karşılaştırma», bu amaçla yapılmış. Osmanlı hukuk ve siyasal kuramı ele alınırken, ilk kaynaklara ve ilk ekollere (mezhepler) ve temel klasik eserlere dayanılmalı, yorumlamada amaca uygun yorum yöntemine de başvurulmalı, klasik ve modern anlayışlar sergilenmeye çalışılmalıdır. Burada bu yönteme uyulmaya gayret gösterilmiş.

Ortadoğu'da ve dünyada çok derin etkisi bulunan İslâm'ın, toplumbilim açısından, "çöl İslâm'ı", "köy İslâm'ı" ve "kent İslâm'ı" gibi anlayış tarzları bulunmaktadır. İslam olgusunun zamanlama açısından Arap etkisinde genişleme dönemi (632-750), Türk etkisinde genişleme (880-1923) ve Dalgalanma dönemi (1923 sonrası) olarak üç dönem geçirdiği söylenebilir. Bu durumda, karşılaştırma teori ile uygulama arasında, klasik görüşle modern görüş arasında yapıldığı gibi, Batı çizgisinin egemenliği ile olan iki asırlık birlikteliğimiz göz önüne alınarak «Batı" ile de karşılaştırma yapılmış. Modern hukukla yaptığımız mukayese, "bilimin karşılaştırmadan ibaret" olması amacına yöneliktir.